Theo Gs. Phan Chúc Lâm – Chủ tịch Danh dự Hội thần kinh học Việt Nam, gốc tự do (free radical) là nguyên tử hoặc phân tử chỉ chứa điện tử (electron) đơn lẻ. Do các gốc tự do không cân bằng về điện tử nên chúng rất bất ổn.
Gốc tự do là gì?
Một nguyên tử được bao quanh bởi các electron tạo thành những lớp vỏ. Mỗi lớp vỏ cần được lấp đầy bởi một số lượng electron nhất định. Khi một lớp vỏ đầy, các electron sẽ nhảy sang lớp vỏ tiếp theo.
Nếu một nguyên tử có lớp vỏ bên ngoài cùng chưa đầy, chứa một điện tử (electron) đơn lẻ, nó có thể liên kết với một nguyên tử khác, trao đổi các electron để hoàn thành lớp vỏ bên ngoài của nó. Những loại nguyên tử này được gọi là các gốc tự do – free radical.
Những tác động của gốc tự do đến sức khỏe?
Các gốc tự do có khả năng oxy hóa rất cao. Do ở trạng thái đơn lẻ không ổn định nên chúng có xu hướng “lấy trộm” một điện tử từ các phân tử khác để “có đôi có cặp” như một phân tử bình thường. Lúc này những phân tử bị lấy trộm sẽ trở thành các gốc tự do và đi “lấy trộm” điện tử của các phân tử khác, cứ thế mà kéo dài.
Theo lý thuyết gốc tự do về sự lão hóa (được nêu ra lần đầu vào năm 1956), các gốc tự do sẽ phá vỡ tế bào theo thời gian.
Cơ thể theo thời gian sẽ mất khả năng chống lại tác động của các gốc tự do. Kết quả là tạo ra nhiều gốc tự do hơn, oxidative stress xảy ra nhiều hơn và tổn thương tế bào nhiều hơn, dẫn đến các quá trình thoái hóa mà chúng ta thường gọi là “già đi”.
Các nghiên cứu và lý thuyết khác nhau đã kết nối oxidative stress do các gốc tự do với những căn bệnh như:
– Các bệnh về hệ thần kinh trung ương chẳng hạn như bệnh Alzheimer và các bệnh sa sút trí tuệ khác.
– Bệnh tim mạch do tắc nghẽn động mạch.
– Rối loạn tự miễn dịch và viêm, chẳng hạn như thấp khớp và ung thư.
– Đục thủy tinh thể và suy giảm thị lực do tuổi tác, những thay đổi liên quan đến tuổi tác về ngoại hình, chẳng hạn như mất độ đàn hồi của da, nếp nhăn, tóc bạc, rụng tóc và thay đổi kết cấu tóc.
– Bệnh tiểu đường.
– Bệnh thoái hóa di truyền, chẳng hạn như bệnh Huntington hoặc Parkinson.
Lý thuyết này giúp giải thích sự lão hóa, vì quá trình lão hóa tăng nhanh theo thời gian. Sự tích tụ dần dần nhưng ngày càng nhanh của các gốc tự do là một lời giải thích cho lý do tại sao ngay cả những cơ thể khỏe mạnh cũng già đi và xấu đi theo thời gian.
Nguyên nhân tạo nên những gốc tự do là gì?
Các lý thuyết gốc tự do về sự lão hóa và bệnh tật có thể giúp giải thích tại sao một số người già đi chậm hơn những người khác. Mặc dù các gốc tự do được sản sinh tự nhiên trong cơ thể, nhưng các yếu tố về lối sống có thể đẩy nhanh quá trình sản sinh ra chúng, ví dụ như:
– Tiếp xúc với các hóa chất độc hại, chẳng hạn như thuốc trừ sâu và ô nhiễm không khí.
– Hút thuốc, uống rượu, ăn nhiều đồ dầu mỡ.
– Thức khuya.
Những tác hại rõ nhất của hiện tượng này có lẽ là sự già đi và nhăn nheo của làn da. Do đó, dựa trên những lý thuyết về gốc tự do, các sản phẩm làm đẹp đã ra đời với cơ chế sử dụng những chất chống oxi hóa (antioxidant) để hạn chế sự bất ổn định của các gốc tự do (free radical). Electron của những chất chống oxi hóa sẽ chuyển sang cho các gốc tự do từ đó hạn chế hiện tượng Oxidative stress, làn da sẽ có được sự trẻ trung lâu hơn.
Nguồn bài viết tham khảo tại: Bachhoaxanh